Wat is hazenpest?
Hazenpest is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door een bacterie. Er zijn verschillende types van deze bacterie. De ziekte kan mild, maar ook ernstig verlopen. Tularemie is een zoönose, wat wil zeggen dat de bacterie van dieren op mensen kan overgaan. De bacterie komt vrij algemeen in de wereld voor. Vooral knaagdieren (woelmuizen), hazen, konijnen en insecten kunnen een bron zijn. De ziekte is bij mensen in Nederland zeer zeldzaam.
De verschijnselen
De incubatietijd (periode tussen het moment van infectie en het zichtbaar worden van ziekteverschijnselen) is één tot tien dagen. Hazen en knaagdieren kunnen de volgende verschijnselen laten zien: vertonen van lethargie (lusteloosheid), een opstaande vacht, verminderde eetlust en wankelend gedrag, alsof ze dronken zijn. Het ziektebeeld bij andere diersoorten is afhankelijk van de gevoeligheid voor deze infectie en varieert van een ernstige bloedvergiftiging tot vrijwel geen symptonen. Verschijnselen die kunnen optreden zijn onder andere koorts, stilzitten, verminderde eetlust, stijfheid en algehele malaise. Hoesten of diarree kunnen ook voorkomen. Opvallend is vaak een verdikking van de lymfeknopen vlak bij de plaats waar de bacterie via wondjes of insectenbeten via de huis is binnengedrongen.
Tularemie is ook beschreven bij honden, al zijn deze veel minder gevoelig voor de bacterie. Als ze worden geïnfecteerd, zijn de ziekteverschijnselen meestal mild. Ze kunnen een paar dagen weinig eetlust en eventueel koorts hebben en minder fit zijn. In Noorwegen en Zweden, waar tularemie endemisch voorkomt, zijn ziekteverschijnselen beschreven van honden na contact met besmette knaagdieren of hazen. Ook in Nederland is een geval bekend waarbij een hond (lichte) ziekteverschijnselen vertoonde na het oplikken van bloed van een besmette haas. Bij katten is tularemie beschreven met anorexia, gewichtsverlies en braken, maar onbekend is in hoeverre katten gevoelig zijn voor het bacterietype dat in Europa voorkomt.
Besmetting
Insecten kunnen de ziekte overbrengen van dieren naar andere dieren en naar mensen. De bacterie, die onder anderen bij hazen en knaagdieren voorkomt, is van dier op mens overdraagbaar, maar niet van mens op mens.
De meest voorkomende manieren van besmetting zijn:
- Via de huid, via een (soms onzichtbare) wond bij direct contact met een besmet dier
- Via de huid, via een insectenbeet
- Door het eten van niet goed doorbakken besmet vlees. Deze bacterie wordt bij 60 °C gedood
Waar?
Hazenpest komt in Nederland zeer zelden voor. In 2014/2015 hebben zich plotseling meerdere gevallen van hazenpest bij hazen voorgedaan in Noord- en Oost Nederland.
Gevaarlijk?
Ja, maar de kans is klein. Na een besmetting met deze bacterie duurt het bij mensen gemiddeld 3 tot 5 dagen voordat iemand ziek wordt. Niet iedereen wordt ziek na een besmetting. Of iemand ziek wordt hangt af van:
- het type bacterie
- de hoeveelheid bacteriën die in het lichaam zijn gekomen
- de weerstand van iemand
- de wijze van besmetting
Symptomen
De ziekte kan zich op verschillende manieren uiten. De meest voorkomende vorm uit zich in zweren op de huid na contact met besmette karkassen van dieren of een beet van een besmet insect. Andere uitingsvormen zijn een oogontsteking, opgezwollen lymfeklieren, buikklachten/diarree, of, ernstiger, een longontsteking. Gewoonlijk begint de ziekte met koorts, hoofdpijn, spierpijn en keelpijn. Binnen 24 tot 48 uur verschijnt er een ontstoken blaar op de plaats van infectie, gewoonlijk een vinger, arm, oog of het gehemelte. Omdat de ziekte zeldzaam is en de klachten verward kunnen worden met andere aandoeningen is het moeilijk om de diagnose te stellen. Tularemie wordt behandeld met antibiotica. Bij verdenking op tularemie is het belangrijk om via de huisarts goed (laboratorium) onderzoek te laten verrichten.
Wat te doen?
Wanneer er in een veld meerdere dode hazen worden gevonden is het verstandig om deze te melden bij DWHC. Zij beoordelen na overleg of ze de dode hazen (gratis) ophalen voor verder onderzoek. Aan het gedrag of het uiterlijk van dode of zieke hazen is niet vast te stellen wat er precies aan de hand is. Het kan ook gaan om vergiftiging, toxoplasma of pseudotuberculose of andere ziekten. In het veld zijn er geen maatregelen te treffen.
In Nederland is geen vaccin beschikbaar tegen tularemie. De bacterie kan zich lange tijd handhaven in een koele, vochtige omgeving. Het risico op een infectie in gebieden waar de ziekte onder dieren en in de omgeving voorkomt, kan op verschillende manieren worden verkleind:
- hanteer karkassen met handschoenen en draag een mondmasker om het inademen van zwevende druppeltjes lichaamsvloeistof van het dier te vermijden
- zorg voor door-en-door-verhitting van wildbraad of kook het minstens 1 uur. Het invriezen van dieren of vlees doodt de bacterie niet.
Meer weten?
Via de website van het RIVM en DWHC